Ambacht of Kunst

Rembrandt van Rijn was een perfecte ambachtsman. Jeronimus Bosch was de eerste echt kunstenaar! Twee nogal krachtige stellingen. Inderdaad, ik geef in feite aan dat ik het werk van Rembrandt niet beschouw als Kunst. Het is wel kunstig perfect ambachtelijk werk. Wellicht om die reden, dat hij als groot kunstenaar gezien wordt. Waarschijnlijk krijg ik de halve wereld over mij heen, maar gelukkig hebben we vrijheid van meningsuiting.

Maar, waarom drop ik deze twee stellingen eigenlijk? Wel, op Facebook heb ik vele "vrienden" die "kunst" maken. Dagelijks gaat er veel aan mijn ogen voorbij. Oogstrelende werken, maar des te meer ik voorbij zie trekken, des te sterker komt de vraag in mij op: wat is Kunst en wat is ambacht?

Veel werk is inderdaad mooi, ziet er gelikt uit en is knap gemaakt. Bij velen zie vervolgens een herhaling, dan wel een sterke variant, van het werk. Ik kijk er graag naar, maar dan vraag ik mij af hoe ik het moet beschouwen. Soms zijn hele mooie werkjes ogenschijnlijk ook enorme kitsch. Overigens is er, in principe, niets mis met kitsch. Wanneer ik blijf kijken mis ik iets. De schilderijen zijn neergezet, maar ik mis een bepaalde toegevoegde waarde. Ik denk, dat juist die toegevoegde waarde iets verheft tot Kunst.

Neem, cliché, een meubelmaker. Dat is een ambacht. De man (of vrouw) kent het vak en maakt perfecte meubels. Dan is het een goede ambachtsman (een meester, zoals vroeger gezegd werd). Voegt de maker er iets "eigens" aan toe, in de vorm bijvoorbeeld, kan diezelfde ambacht opeens Kunst worden. Ik zie ook schilders, waarvan ik veel werk als ambachtelijk beschouw, die opeens wel iets heel eigens toevoegen en het voor mij wel degelijk, op dat moment, Kunst wordt. Wat Rembrandt gemaakt heeft, deed hij, voor zover ik weet, als ambachtelijk "meester". Hij deed opdrachten en poogde de realiteit zo goed mogelijk weer te geven en met name met het spel van licht en donker was hij een meester. Maar is dat ook de subtiele grens waar de ambacht over gaat in Kunst? Ik weet het eigenlijk niet, maar mijn gevoel hierover is ontkennend. 

Bij Brueghel en Bosch zie ik dat anders. Zij schilderden bijvoorbeeld technisch goed. Goede ambachtslieden, maar de schilderijen, welke zij produceerden, gingen het realisme voorbij. Zij schilderden hun "eigen" realiteit in feite. Wanneer ik hun werk bewonder voel ik ook veel meer verbinding met Kunst.

Waarom, met name de schilderkunst, zo verheven is in onze maatschappij vraag ik mij regelmatig af. Ook heb ik er eerder over geschreven. Hoe ik mijn vinger er ook op probeer te leggen, voor mijn gevoel is Kunst tegenwoordig steeds meer blaaskakerij... Kunsthandelaars, galeries, maar ook veel kunstenaars zelf doen er aan mee om de schilderkunst te verheffen tot iets Goddelijks. Waarom kunnen we niet "gewoon" doen? Kunst in de brede zin des woords is van groot belang voor cultuur. Toch hoeven we ons niet als goden te gedragen. Ik zie prachtig werk van mensen die zich heel bescheiden opstellen. Daartegenover zie werkelijk belabberd werk van mensen die zich voor doen als "echte Kunstenaar". En daartussen de grote groep waarvan ik denk, dat ze het ambacht goed verstaan. Opvallend bij velen, die zichzelf labelen als "heel wat" in de Kunst, is dat ze nauwelijks enige ambachtelijke kennis tonen. Een zekere bescheidenheid is, naar mijn idee, toch echt wel op z'n plaats, evenals onderlinge solidariteit. Dat laatste is soms erg ver te zoeken, want een welgevulde portemonnee trekt de mens immers altijd weer uit elkaar. 

Op Facebook kan de foto's "liken" met een blauw duimpje. Iets wat ik regelmatig doe. Wat ik doe, omdat ik het meen. Zelfs het rode symbool van "geweldig" pas ik soms toe, eveneens zeer gemeend. Alleen heb ik dan soms het gevoel daar commentaar bij te leveren, iets wat ik bijna altijd na laat. Waarom? Omdat ik bang ben, dat wanneer ik in dergelijke gevallen mensen zich "beledigd" doe voelen. En waarom zal ik mensen zo maar kwetsen? 

Eenmaal heb ik een reactie gegeven, toen iemand een prijs noemde bij een werk. Ik vond het bedrag absurd hoog. Behalve die mededeling poogde ik het ook kort toe te lichten, maar desondanks kreeg ik een golf van kritiek over mij heen. In Nederland hebben wij vrijheid van meningsuiting, maar wanneer je dat toepast wordt dat duidelijk niet altijd in dank afgenomen. Zeker niet bij kritiek. Jammer eigenlijk, want je kan elkaar op die manier nooit met elkaar verbinden. 

Een van de redenen van mijn twijfel is de kijk op mijn eigen werk. Ik ben vrij onzeker. Ik maak "leuke plaatjes" en versta het ambachtelijke redelijk. Mijn omgeving reageert veelal uitermate enthousiast. Toch verkoop ik moeilijk, ondanks de relatief bescheiden prijzen, die ik voor mijn werk vraag. Ben ik een redelijke, misschien wel goede, amateur, ben ik een redelijke ambachtsman, of ben ik Kunstenaar? Ik weet het niet. Ik heb de drift en drang te schilderen. Zelden ben ik volkomen tevreden over mijn eigen resultaten. De positieve reacties doen mij goed. Kritiek, waar ik wat mee kan, doet mij ook goed, maar soms krijg ik kritiek, waar ik niets mee kan. Los van iets "mooi" of "lelijk" vinden. Ik realiseer mij dat mijn werk, op de een of andere manier, niet iedereen aanspreekt. Dat is ook waar de meeste kritiek op gericht is, waar ik meestal niets mee kan. Smaken verschillen immers. Nee, dat is het punt niet. Natuurlijk is het geweldig, wanneer mijn werk op tal van plaatsen hangt, wanneer ik mooie exposities kan houden. Ja, ik wil graag mijn schilderijen delen met anderen. Maar "verhevenheid" is naar mijn mening uit den boze. We doen ons werk, zoals wij het doen. Kunst of ambacht, dat mag in feite de discussie niet zijn. We moeten de boel niet zo opblazen, maar ons in alle bescheidenheid realiseren dat wat wij creëren belangrijk is voor de cultuur.

Verdeel die miljoenen voor één Rembrandt onder de "arme" kunstenaars/ambachtslieden. Ontwikkel een soort solidariteit, want met z'n allen zijn wij cultuurdragers. En sommigen, moeten gewoon realiseren dat zij amateur zijn en blijven. Ook vroeger was niet iedereen zo maar een "meester" ambachtsman, van welke ambacht dan ook.... In ieder geval blijf ik met mijn vragen en twijfels achter. Desondanks blijf ik ook rustig doorgaan, die drang houd ik in mijzelf niet tegen.