Jan Leyers, bron: vpro.nl

Momenteel zendt de VPRO de serie arm en rijk, van de Belgische programmamaker Jan Leyers uit. Dinsdag was Leyers bij DWDD. De kloof tussen arm en rijk is altijd groot geweest. De tijd is echter anders.

Cruijff

In India word je arm geboren en blijft dat de rest van je leven zo. Voor rijken geldt het zelfde, waarbij sprake is van een toename van rijken. Bij ons, in het westen, was dit ook vroeger ook. Er was een zekere vanzelfsprekendheid. Dit laatste bestaat niet meer. Noch bij de armen, noch bij rijken. Kwam je uit een welgesteld gezin, dan gaf dit en indicatie voor je toekomst. Arm geboren, dan werd (en bleef) je handarbeider. Tegenwoordig kan je plots het rijk der rijken betreden. Met maken van muziek, voetbal, handel en zo zijn er meerdere mogelijkheden die zich voor doen. Soms door inzet, soms door mazzel. Zo snel als de welvaart kan stijgen, zo snel kan het in rook op gaan. In de tijd dat Cruijff profvoetballer was wist je dat hij veel verdiende, maar niemand was echt geïnteresseerd in de hoogte van zijn gage. Nu wordt alles afgemeten in geld. Dit zijn niet mijn woorden, maar een facet van de uitleg van Jan Leyers.

Wat maakt dat we tegenwoordig zo denken of waarom het geld zo'n enorm meetinstrument is geworden? Omdat wij ons niet (althans nauwelijks) meer kunnen onderscheiden op afkomst of maatschappelijke status zoeken wij houvast op andere gebieden. Als economisch ruilmiddel is geld hierin een goede meetlat. Daarbij maakt geld het verschil inzichtelijk. Gelijktijdig gaan we de wereld ook minder begrijpen. Als goed opgeleide vijftiger met langer ervaring moet ik het doen met honderd euro per week. Een voetballer verdient soms wel 50.000 per week. Een jonge gast die lekker zijn spelletje speelt. Geld laat zien hoe scheef de wereld in elkaar steekt. Tijdens de crisis van de afgelopen jaren barstte de kritiek los op het grote graaien. Het voelt niet eerlijk.

armoede, bron: cobra.be

Wat rechtvaardigt het feit dat de één een kunstje kan, verder weinig te bieden heeft, maar rijkdom kent en een bescheiden intelligente persoon die juist veel te bieden heeft gebruik moet maken van de voedselbank.

Het zijn de onzekerheden die maken dat we zo in geld denken. Maar ook is het nog onze enige maatschappelijke maatbeker. Vroeger had een arts, notaris, onderwijzer en raadslid een persoon des aanziens. Tegenwoordig wordt er minachtend op neer gekeken. Alhoewel, de goedverdienende slinkse Moskovisch wordt half geadoreerd. Of hij succesvol is... In ieder geval is hij rijk.

Rijkdom bepaalt de maatschappelijke status. Zoals aangegeven is er niets meer relatief. Morgen kan de wereld helemaal anders zijn. Het probleem is wel dat je er zelf geen vat op hebt. De maatschappij heeft ons afhankelijk gemaakt van geld.. 

Cuba, bron: NPO.nl

Omdat alles in geld uitgedrukt wordt groeit het onbegrip. Daar doe ik overigens graag aan mee. Recent hebben wij de NSS top in Den Haag gehad. De Randstad werd ontwricht en de kosten... Meer dan 25 miljoen.  Geef mij een halve ton daarvan en ik ben uit de problemen. Wanneer je iedere Nederlander een halve ton geeft, zijn vele mensen uit de problemen en houdt de overheid nog financiën over. In feite heb ik het gevoel dat de Nederlandse staat 50.000 euro van mij gestolen heeft, waardoor ik nu in de problemen zit, want ik heb helemaal niets met die top. Regeringen stelen geld van mensen om het uit te geven aan zaken waar mensen helemaal geen behoefte aan hebben, zeker niet zolang hun eerste levensbehoeften op het spel staan.

Jan Leyens was met zijn programma ook in Zuid Afrika. Daar hebben ze de WK voetbal gehad. Hoge kosten. Had dit verdeeld onder de inwoners en velen waren uit heel wat problemen. Maar zo werkt het niet. Zoals zondag in de aflevering over India te zien is. Een feestje van ruim 35 miljoen en buiten de deur een jongetje van hooguit 12 jaar; werkt zes dagen per week, veertien uur, en vangt 12 dollar per maand. In Cuba ontvangt iedereen ten minste 12 dollar per maand. Ja, daar was (formeel) geen verschil tussen arm en rijk. Nu wordt de economie enigszins los gelaten. Ook daar zal meer verschil tussen arm en rijk ontstaan. Een wijze Cubaan zei echter: inkomensgelijkheid werkt niet, maar de kloof tussen arm en rijk moet we wel overzichtelijk houden. Daar moet men in het westen ook naar toe. Een mens heeft behoefte aan een stukje zekerheid. Ons leven zo laten bepalen door geld is feitelijke (en culturele en sociale) armoede. Door geld een nieuwe rol te geven zullen andere waarden het leven weer bepalen en zullen wij rust creëren door zekerheden in te bouwen. En dat rijk, rijk is, of arm een feit wat blijft zal dan veel minder tot allerlei problemen leiden. 

Bedrijven buiten de individu uit. Is er armoede in landen als India, in Nederland weet men ook goed geld te plukken. Door misleiding en verleiding. Willen we liever niet allemaal een iPhone? Je betaald dan 50 euro per maand, terwijl je eigenlijk een eenvoudig abonnement voor een tientje kan hebben. De banken hebben hoge hypotheken afgegeven, maar staan nu vooraan hun geld terug te halen. Verzekeringen; we zijn over verzekerd, maar zien veelal door de bomen het bos niet meer. Energielasten…

 

rijkdom, bron: deonernemer.nl

Het jongetje in India hoeft zijn geld alleen uit te geven aan eten en de echte primaire levensbehoeften. In de westerse wereld ben je (wanneer je tot de armste helft behoort) meer dan 2/3 van je inkomen kwijt aan niet stoffelijke zaken. Het meest essentiële is dat je er zo weinig grip op hebt en zo weinig inzichten over krijgt. We maken ons alleen maar druk over het “hebben”, maar gaat er iets mis, dan wordt de  wereld anders. En dat het mis gaat ligt niet meer aan je zelf. Het wordt aangedaan door de maatschappij. Morgen kan iedereen op straat staan, en de kans op een nieuwe baan neemt voor steeds meer mensen af.

Er bestaat een trechter waar steeds meer mensen in terecht komen en die het flesje armoede vult. Zij die er uit weten te blijven worden steeds rijker. Dit kan op een gegeven moment niet goed gaan. Het wordt tijd dat we naar nieuwe systemen gaan. Misschien is de nieuwe visie in Cuba daarin een goede start. De serie Arm en Rijk heeft nog enkele afleveringen. Goed om daar eens naar te kijken… en de boodschap van Jan Leyers eens goed te laten bezinken.

 

bron: Standaard.be