Blijkbaar is een menselijke eigenschap, dat wij de beste willen zijn. Daarvoor zijn vele competitieve vormen ontwikkeld. Met name in de sport kennen we het. De voetbal competities, WK en EK, Olympische Spelen, sportman van het jaar, diverse wielerkoersen, turnwedstrijden en zwemcompetities. Op alle fronten, in de sport, houdt men wedstrijden om te zien wie de beste is. Heel acceptabel, want men meet zich met het zelfde (dezelfde tak van sport). Meer moeite heb ik met de sportman, of vrouw, van het jaar. Je gaat dan vergelijkingen opzoeken, die "gezicht" zijn. Binnen een reguliere sport competitie zijn zeer objectieve criteria toe te passen. Ga je die grens over wordt het erg lastig. Hoe kan ik aangeven dat een zeiler of een marathonloper man/vrouw van het jaar wordt? Naar mijn idee komen dan tal van subjectieve beoordelingen naar boven.
Het competitieve zien we niet alleen in de sport. Ook binnen het bedrijfsleven en op vele andere vlakken hebben de jaarlijkse verkiezingen van "de beste". Maar waarom die drang zo de beste te zijn? Deels heel begrijpelijk; men wil zich verkopen, de omzet verhogen, boven de grijze massa uitsteken. En ondanks de toenemende subjectiviteit kan ik mij diverse andere vormen van competitie elementen voorstellen. Alhoewel, wanneer het om het ego van de persoon gaat heb ik er al meer moeite mee. Een Miss verkiezing is aan mij niet besteed. De mooiste vrouwen, die kom je op straat tegen. Daarbij verrek je je nek, of ze houden je een nacht half uit je slaap. Dat heb ik bij een Miss verkiezing dus nooit gehad; opgelapte Barbiepoppen....
En dan kom je naar de meest subjectieve vorm: kunst. De beste muziekgroep ken ik niet, behalve mijn puur persoonlijke voorkeuren. Je kan wel de best verkopende groep aanwijzen. De beste... De top 2000 kent al jaren, met regelmaat, Queen op één. Enorm subjectief. Een feit is dat het heerlijk is ieder jaar al die muziek aan je voorbij te horen gaan, maar wat nu op plaats 1 moet... What the hell!
Ook in de boekenwereld zijn diverse prijzen (AKO literatuurprijs, NS prijs, en noem maar op). Het zegt mij niet zo veel. Maar, en dat komt wel overeen met de top 2000, het is de omgeving die nomineert en kiest. Het is niet de auteur die zich aanmeldt voor dergelijke prijzen. Dat maakt absoluut een verschil, maar naar mijn idee doet het mij weinig, behalve dat het een opsteker is voor de verkoopcijfers.
Dan zijn er nog de verkiezingen van "kunstenaar van het jaar", of andere kunstenaarsverkiezingen. In vrijwel alle gevallen dient de kunstenaar zich zelf aan te melden. Ja, en dan ga ik grote vraagtekens zetten. Immers, het werk van de kunstenaars is zo divers (zelfs binnen iedere discipline) dat een verkiezing hoe dan ook een enorm subjectief karakter kent. De andere kant is de kunstenaar zelf. Waarom in hemelsnaam wil je jezelf in zo'n competitie storten? Voor negentig procent is de uitkomst frustrerend. Maar, wat wil je er mee bereiken? Dat je de beste bent..., maar waarvan? Kunst is voor mij primair een individuele emotie, welke middels basiskennis tot uiting wordt gebracht. Bijna niets is persoonlijker dan de uiting van kunst. Dus de beste kunstenaar is het meest persoonlijk? Het meest emotioneel? Zo werkt dat volgens mij niet. Nee, de kunstenaar is uitermate sensibel. Veruit de meeste kunstenaars zijn daardoor onzeker over hun eigen kunne. Dat los je niet op door de erkenning af te dwingen... Bijvoorbeeld middels competitieve elementen.
Zelf schilder ik. Geen schilderij is het zelfde. Ik maak geen productie. Wanneer ik mee zou doen met "de kunstenaar van het jaar", dan zegt dat niets. Of het wordt gebaseerd op een werk (waarbij ik natuurlijk eentje kies die ik goed vind), of het gaat over een oeuvre waar juist hele slechte werken tussen zitten.
Wat ik wel doe is mijn kunst zichtbaar maken. Dat doe je via exposities, internet (Facebook, sites, eigen website, etc.), kranten artikelen, etc. Mensen reageren daarop (en vooral velen niet), en daar van uit ontvang je een stukje waardering. Zeker wanneer het leidt tot het moment dat mensen je benaderen. Benaderen voor opdrachten, exposities en bijvoorbeeld publicaties. Wanneer iets dergelijks ontwikkelt voelt dit voor mij als waardering. Als ik vervolgens werk verkoop mag ik alleen maar meer dan tevreden zijn. Maar ik kan mijn werk niet vergelijken met het werk van anderen, en niet van het werk van collega's die in andere stijlen schilderen. Laat staan vergelijking met andere kunstvormen (beeldhouwen, fotografie, etc.). Kunst is en blijft uitermate subjectief en is niet in relatie tot elkaar te beoordelen. Het is de onzekerheid van de kunstenaar zich te willen meten met anderen. En vaak ervaar ik dat als heel onterecht. Dan denk ik: wat jij maakt is goed, je krijgt aandacht en waardering..., accepteer dat!
En wanneer er een prijzencircus op kunst en kunstenaars losgelaten wordt dan moet het niet vanuit de kunstenaar zelf komen. Een periodiek, een organisatie, of wat dan ook, kan zelf een prijs (waardering) in het leven roepen. Dan heeft een dergelijke prijs ook waarde, zoals met name in de literatuur te zien is.
Wel moet ik bekennen, dat ik in 1986 (ongeveer) heb mee gedaan aan de jaarlijkse wedstrijd voor jonge kunstenaars van koningin Beatrix. Ik moest toen naar het paleis op de Dam (nou ja, in een ruimte daarnaast). Ik werd destijds vierde. Geen prijs, geen aandacht. Ja, ik was teleurgesteld, maar het heeft mij ook aan het denken gezet.
De andere kant is, en daar ben ik het absoluut mee eens, is dat de kunst in Nederland meer publieke aandacht verdient. Het gast goed met de economie, maar de cultuur is niet zo dat men makkelijker over gaat tot kunstaankopen. Aan veel vormen is aandacht in de media en zo ook op televisie. Zodra het over kunst gaat (schilderen, beeldhouwen, etc.) gaat het alleen maar over de "gevestigde" orde; van Gogh, Rembrandt, Dali, Picasso, en ga zo maar door. De hedendaagse ("kleine") kunstenaar krijgt geen platform, op regionale nieuwsmedia na. Daar zou wel eens verandering in mogen komen. O ja, en dan heb ik het dus niet over "bekende Nederlanders" die ook schilderen of kunst maken (zoals Ruud de Wild)
Dat lijkt mij een gezamenlijk steven... Ja, individuele erkenning moet jezelf niet afdwingen, maar met elkaar gezamenlijk de erkenning afdwingen lijkt mij wel een nobele zaak! Dat is iets wat wij, kunstenaars, wel verdienen met onze onuitputtende inzet voor het vak.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten