Jan Leyers, bron: vpro.nl |
Momenteel zendt de VPRO
de serie arm en rijk, van de
Belgische programmamaker Jan Leyers uit. Dinsdag was Leyers bij DWDD.
De kloof tussen arm en rijk is altijd groot geweest. De tijd is echter
anders.
Cruijff |
In
India word je arm geboren en blijft dat de rest van je leven zo. Voor rijken
geldt het zelfde, waarbij sprake is van een toename van rijken. Bij ons, in het
westen, was dit ook vroeger ook. Er was een zekere vanzelfsprekendheid. Dit
laatste bestaat niet meer. Noch bij de armen, noch bij rijken. Kwam je uit een
welgesteld gezin, dan gaf dit en indicatie voor je toekomst. Arm geboren, dan
werd (en bleef) je handarbeider. Tegenwoordig kan je plots het rijk der rijken
betreden. Met maken van muziek, voetbal, handel en zo zijn er meerdere
mogelijkheden die zich voor doen. Soms door inzet, soms door mazzel. Zo snel
als de welvaart kan stijgen, zo snel kan het in rook op gaan. In de tijd dat Cruijff
profvoetballer was wist je dat hij veel verdiende, maar niemand was echt
geïnteresseerd in de hoogte van zijn gage. Nu wordt alles afgemeten in geld.
Dit zijn niet mijn woorden, maar een facet van de uitleg van Jan Leyers.
Wat
maakt dat we tegenwoordig zo denken of waarom het geld zo'n enorm
meetinstrument is geworden? Omdat wij ons niet (althans nauwelijks) meer kunnen
onderscheiden op afkomst of maatschappelijke status zoeken wij houvast op
andere gebieden. Als economisch ruilmiddel is geld hierin een goede meetlat.
Daarbij maakt geld het verschil inzichtelijk. Gelijktijdig gaan we de wereld
ook minder begrijpen. Als goed opgeleide vijftiger met langer ervaring moet ik
het doen met honderd euro per week. Een voetballer verdient soms wel 50.000 per
week. Een jonge gast die lekker zijn spelletje speelt. Geld laat zien hoe
scheef de wereld in elkaar steekt. Tijdens de crisis van de afgelopen jaren
barstte de kritiek los op het grote graaien. Het voelt niet eerlijk.
armoede, bron: cobra.be |
Wat
rechtvaardigt het feit dat de één een kunstje kan, verder weinig te bieden
heeft, maar rijkdom kent en een bescheiden intelligente persoon die juist veel
te bieden heeft gebruik moet maken van de voedselbank.
Het
zijn de onzekerheden die maken dat we zo in geld denken. Maar ook is het nog
onze enige maatschappelijke maatbeker. Vroeger had een arts, notaris,
onderwijzer en raadslid een persoon des aanziens. Tegenwoordig wordt er
minachtend op neer gekeken. Alhoewel, de goedverdienende slinkse Moskovisch
wordt half geadoreerd. Of hij succesvol is... In ieder geval is hij rijk.
Rijkdom
bepaalt de maatschappelijke status. Zoals aangegeven is er niets meer relatief.
Morgen kan de wereld helemaal anders zijn. Het probleem is wel dat je er zelf
geen vat op hebt. De maatschappij heeft ons afhankelijk gemaakt van geld..
Cuba, bron: NPO.nl |
Omdat
alles in geld uitgedrukt wordt groeit het onbegrip. Daar doe ik overigens graag
aan mee. Recent hebben wij de NSS top in Den Haag gehad. De Randstad werd
ontwricht en de kosten... Meer dan 25 miljoen. Geef mij een halve ton
daarvan en ik ben uit de problemen. Wanneer je iedere Nederlander een halve ton
geeft, zijn vele mensen uit de problemen en houdt de overheid nog financiën
over. In feite heb ik het gevoel dat de Nederlandse staat 50.000 euro van mij
gestolen heeft, waardoor ik nu in de problemen zit, want ik heb helemaal niets
met die top. Regeringen stelen geld van mensen om het uit te geven aan zaken
waar mensen helemaal geen behoefte aan hebben, zeker niet zolang hun eerste
levensbehoeften op het spel staan.
Jan
Leyens was met zijn programma ook in Zuid Afrika. Daar hebben ze de WK voetbal
gehad. Hoge kosten. Had dit verdeeld onder de inwoners en velen waren uit heel
wat problemen. Maar zo werkt het niet. Zoals zondag in de aflevering over India
te zien is. Een feestje van ruim 35 miljoen en buiten de deur een jongetje van
hooguit 12 jaar; werkt zes dagen per week, veertien uur, en vangt 12 dollar per
maand. In Cuba ontvangt iedereen ten minste 12 dollar per maand. Ja, daar was
(formeel) geen verschil tussen arm en rijk. Nu wordt de economie enigszins los
gelaten. Ook daar zal meer verschil tussen arm en rijk ontstaan. Een wijze
Cubaan zei echter: inkomensgelijkheid
werkt niet, maar de kloof tussen arm en rijk moet we wel overzichtelijk houden.
Daar moet men in het westen ook naar toe. Een mens heeft behoefte aan een
stukje zekerheid. Ons leven zo laten bepalen door geld is feitelijke (en
culturele en sociale) armoede. Door geld een nieuwe rol te geven zullen andere
waarden het leven weer bepalen en zullen wij rust creëren door zekerheden in te
bouwen. En dat rijk, rijk is, of arm een feit wat blijft zal dan veel minder
tot allerlei problemen leiden.
Bedrijven
buiten de individu uit. Is er armoede in landen als India, in Nederland weet
men ook goed geld te plukken. Door misleiding en verleiding. Willen we liever
niet allemaal een iPhone? Je betaald dan 50 euro per maand, terwijl je
eigenlijk een eenvoudig abonnement voor een tientje kan hebben. De banken
hebben hoge hypotheken afgegeven, maar staan nu vooraan hun geld terug te
halen. Verzekeringen; we zijn over verzekerd, maar zien veelal door de bomen
het bos niet meer. Energielasten…
Het
jongetje in India hoeft zijn geld alleen uit te geven aan eten en de echte
primaire levensbehoeften. In de westerse wereld ben je (wanneer je tot de
armste helft behoort) meer dan 2/3 van je inkomen kwijt aan niet stoffelijke
zaken. Het meest essentiële is dat je er zo weinig grip op hebt en zo weinig
inzichten over krijgt. We maken ons alleen maar druk over het “hebben”, maar
gaat er iets mis, dan wordt de wereld
anders. En dat het mis gaat ligt niet meer aan je zelf. Het wordt aangedaan door
de maatschappij. Morgen kan iedereen op straat staan, en de kans op een nieuwe
baan neemt voor steeds meer mensen af.
Er
bestaat een trechter waar steeds meer mensen in terecht komen en die het flesje
armoede vult. Zij die er uit weten te blijven worden steeds rijker. Dit kan op
een gegeven moment niet goed gaan. Het wordt tijd dat we naar nieuwe systemen
gaan. Misschien is de nieuwe visie in Cuba daarin een goede start. De serie Arm en Rijk heeft nog enkele
afleveringen. Goed om daar eens naar te kijken… en de boodschap van Jan Leyers
eens goed te laten bezinken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten