Politiek hervormen; lokaal

bron: elburg-d66.nl

Al langer pieker ik verbeteringen in onze democratische stelsel. Met de verkiezingen net achter de rug zijn er wel wat punten om de lokale politiek meer stabiliteit te geven, meer daadkracht en minder wispelturigheid.

Als gevolg van de verkiezingen wordt overal hard gewerkt een college te vormen. Het is niet ongewoon dat de lijsttrekker in een college de portefeuille van wethouder in neemt. Met een coalitie is er sprake van een meerderheid. Dat maakt een coalitie een gesloten geheel en heeft dus altijd de meerderheid. Een neveneffect is dat verkeerd beleid gewoon door kan gaan, of dat iedere periode een nieuwe route kent. Dat laatste zou je politiek zwabberen kunnen noemen, wat wij ook in Den Haag zien. Bovendien maakt deze werkwijze de politiek (lokaal) snel saai voor de burgers en zal snel het vertrouwen zakken bij precaire onderwerpen. In Velsen zie je dat de afgelopen vier jaar op meerdere dossiers geen donder vooruitgang is geboekt. Goed, wel is er geld gestopt in onderzoek. En dat loopt ook nogal eens op.

De kracht van veel colleges is dat zij, met name vanuit coalitie verband, veel macht hebben. Macht maakt nogal eens arrogant. Een college weet zaken handig op de lange baan te schuiven, en andere dossiers er juist snel doorheen te drukken. Daarbij stoelt een college altijd op een voorsprong, waar graag gebruik (dan wel misbruik) gemaakt wordt.

In 2002 heeft men getracht de lokale politiek interessanter te maken door het dualisme in te voeren. Mijn eigen ervaring heeft duidelijk gemaakt dat er nauwelijks sprake is van dualisme. Nee, we leven nog steeds in het monisme. Dualisme is in principe heel persoons/fractie afhankelijk. Doordat wij formeel het dualisme kennen, maar het monisme nog veel te sterk aanwezig is voelen burgers zich niet alleen misleid, maar zijn zij het ook. Voorheen wist men dat er sprake was van monisme. Nu wordt hen een worst voor gehouden.

Het moet anders. Het zal wel lang duren voordat veranderingen doorgevoerd worden, maar het kan in kleine stapjes. Een eerste begin kan zijn dat een wethouderskandidaat niet op de kieslijst mag staan, in ieder geval geen lijsttrekker. Het eerste heeft nadrukkelijk mijn voorkeur. Wanneer een wethouderskandidaat wel ergens op de kieslijst staat is er toch sprake van een verborgen agenda. Bovendien kunnen coalitiepartijen zich anders profileren, doordat zij uitvoerend zijn geweest aan het beleid van de gemeente. Wanneer een wethouderskandidaat niet op de kieslijst staat is ook duidelijk wat de ambities van de betreffende persoon zijn. Je kan er voor kiezen tot verkiezingen de wethouderskandidaten niet bekend te maken. Dat is een stuk spannender. Anderzijds kan het ook leuk en spannend zijn wanneer de kandidaten wel vooraf bekend zijn en een rol spelen tijdens de campagne.  Dat zou nog wel eens verrassende resultaten op kunnen leveren.

Toch kan het nog anders. Meer stabiliteit en meer continuïteit. Naar aanleiding van de verkiezingen wissel je de samenstelling van de raad. Wel, laat het college gewoon zitten. De wisseling van een college zet je dan halverwege de raadsperiode. Het kan dan voorkomen dat een college geen meerderheid in de raad heeft. De controle van de raad op het college zal dan stringenter zijn en vooral gericht op inhoud. Het college zal dan echt beter haar best moeten doen. 

De vraag is hoe je het nieuwe college dan moet samenstellen. Een mogelijkheid is dat partijen kandidaten aanleveren, en de raad hieruit kiest. De individuele kwaliteit wordt dan sturend. Ook kan je halverwege de periode alsnog coalitiebesprekingen organiseren. Voordeel is dat de raad dermate op elkaar is ingespeeld, dat daardoor bewuster een college gekozen wordt. Zelf ga ik voor de eerste optie, omdat het regeren van een gemeente juist een kwalitatief gebeuren moet zijn.

Een andere aanpak houdt ook in dat je vooraf kan vaststellen hoeveel wethouders een gemeente moet hebben. Het college wordt dan afhankelijk van het aantal inwoners. Daarbij kan er nog een combinatie gemaakt worden met bijvoorbeeld economische waarde, grondoppervlakte, of dergelijke. Nu is de omvang van een college gevolg van de coalitie besprekingen. Behalve dat dit niet effectief is kan het voor de gemeente ook besparingen opleveren. Wethouders zijn niet gratis.

Misschien, over vier jaar zien wij de eerste stappen naar vernieuwing. Een uitdaging om eens goed bij stil te staan!